यलय् सोमबारनिसें कात्ति प्याखं न्ह्याइगु

स्वसः व चय् प्यदँ ९३८४ दँ० निसें मल्ल जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लया पालं न्ह्यानाच्वंगु कातिप्याखं कन्हे सोमबारनिसें न्ह्याइगु जूगु दु ।

यल लायकू ९दरबार० लागाया काति दबुलीइ सोमबारनिसें उगु कातिप्याखं न्ह्यायेत्यंगु कार्तिक नाच संरक्षण समितिपाखें जानकारी बियादीगु दु ।

कातिप्याखं भगवान विष्णुया झिंन्हयेपुबाखंलिसें स्वानाच्वंगु दु धइगु मान्यता दु । थ्वहे कार्तिक १९ गतेतक न्ह्याइगु कातिप्याखनय् न्हिथं ब्यागलं ब्यागलं बाखनय् आधारित जुयाः लिला कथंया प्याखं क्यनेगु याइ ।

थ्व कातिप्याखं मल्लकालीन जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लं न्ह्याकेधुंकाः दँय् दसं कार्तिक महिनाय् ल्हुइकेगु यानाः वयाच्वंगु दु । सिद्धिनरसिंह मल्लं देय् व जनताया कल्याणार्थ कातिप्याखं न्ह्याकूगु जनविश्वास दु धकाः धयातःगु दु ।

नेपाल संवत् ७६१ अर्थात् वि।सं। १६९७ स कातिप्याखंया प्रारम्भ जूगु इतिहासय् न्ह्यथनातःगु दु । थुकिया मू विशेषता न्हिथं ब्यागलं ब्यागलं बाखनय् आधारित जुयाः प्याखं न्ह्यब्वइगु खः ।

“कातिप्याखं धार्मिक व तान्त्रिक महत्वलिसे नं स्वानाच्वंगु दु । थुकियात नेवाः समुदायस समावेशी प्याखंया रुपं नं कयातःगु दु । गुगु जातीय सद्भाव कायम यायेगु माध्यम जूगु दु ।”प्याखंया रुपं नं कयातःगु दु । गुगु जातीय सद्भाव कायम यायेगु माध्यम जूगु दु ।” धका धयातःगु दु ।

मल्लकालीन इलय् कातिप्याखनय् मैथिली भाषां संवाद याइगु खः । मैथिली भाषा नेवाः समुदायस मथुइगु जूगुलिं लिपांगु ई नेपाल भाषां उल्था यायेगु ज्या याःगु खः ।

थ्व कातिप्याखं संसारया हे दकले ताःहाकःगु नाट्य महोत्सवया रुपं म्हसीका दूगु प्याखं प्रचारप्रसार समितिया कजि कलाकारसंजय शर्मा राजोपाध्यायया धापू दु ।

नीन्हयन्हुतक कातिप्याखं क्यने ज्या जुइगु जूगुलिं संसारया दकले ताःहाकःगु नाट्य महोत्सव जूगु इतिहासय् नं न्ह्यथनातःगु दु, तर आः धाःसा थुगु कातिप्याखंयात झिन्हुया दिं क्यनेगु कथं चीहाकः याःगु दु ।

वि।सं। २००७ सालया जनक्रान्तिलिपा थुगु कातिप्याखंयात छुं दिनय् चीहाकः यात । वि।सं। २००८ निसें २०३७ सालतक निन्हु जक क्यनेगु यात । थुगु निन्हु दिनय् बराह व नरसिंह अवतार क्यनेगु याःगु खः धकाः राजोपाध्यायं धाःगु दु ।

कातिप्याखं प्रबन्ध समिति नीस्वनेधुंकाः वि।सं। २०३८ सालनिसें २०६९ सालतक दँय् दसं च्यान्हुतक प्याखं क्यनेज्या जूगु राजोपाध्यायं धाःगु दु । वि।सं। २०७० सालय् निन्हु वस्त्रहरण व बौद्ध लिला थप यानाः झिन्हु व वि।सं। २०७१ सालनिसें २०७६ सालतक झिंनिन्हुतक क्यनेज्या जूगु खः ।

वि।सं। २००६ सालथुखे २७ दिं हे प्याखं क्यनेज्या जुइफूगु मदुनि । फुक्क २७ न्हू क्यनेत दच्छिया ई माली । प्याखंया नितिं अभ्यासय् अप्वः ई तुइ धकाः राजोपाध्यायं धाःगु दु ।

ताःई प्याखं क्यनेत आर्थिक अभाव जुइगु कलाकार राजोपाध्यायया धापू दु । वं धाःगु दु, “छगू प्याखं क्यनेत कम्ती नं नीम्ह ९२० म्ह० कलाकार माः । जिमिसं कातिप्याखंयात जगेर्ना जक यायेत्यनागु खः । थुकियात लच्छितक न्ह्याकेफइगु अवस्था तत्काल मदु । गनं आर्थिक ग्वाहालि जूसा २७ न्हुतक नं क्यनेफइ ।”

कलाकारपिन्सं व्यावसायिक रुपं थुगु क्षेत्रय् ई बिइमफूगु हुनिं कातिप्याखं क्यनेत नं समस्या जूगु राजोपाध्यायया धापू दु ।

राजोपाध्यायं धाःगु दु, “कलाकारपिन्त उचित पारिश्रमिक बिइ मफयाच्वंगु अवस्था दु, कलाकारपिं विदेश पलायन जुजुं वनाच्वंगु समस्याया लिसें न्हूपुस्ताय् भाषागत समस्या अप्वयाः वनाच्वंगु दुसा मेखे सरकारी पक्षपाखें तकं थुकिया नितिं पर्याप्त ग्वाहालि प्राप्त जुइ फयाच्वंगु मदु ।”

प्याखं संरक्षण समितिं प्याखंयात निरन्तरता बिइत संस्थागत रुपं झिगू करोड तका दांया अक्षयकोष पलिस्था, कलाकारपिन्त व्यावसायिक रुपं न्ह्यःने यंकेगु व न्हूपुस्तायात भाषागत रुपं सबल यायेत प्रशिक्षण बिइगु आज्जु कयागु दु धकाः समितिपाखें धाःगु दु । कात्ति प्याखं बांलाक क्वचायेमा धका प्रार्थना यासे आइतबार नासःद्यः पुज्याना प्रसाद ग्रहण या ज्याझ्वः तयातःगु दुसाः थुगुसिइ कार्तिक १० गते, सोमबार खुन्हु भक्त सुरदास प्याखँ क्यना सनिलया ७ बजे कात्ति प्याखं क्यनेज्या न्ह्याइसा, ११ गते मंगलबार बाथः प्याखं अन्तर्गत च्वले खुदाँ दाँ खुदाँ क्यनेगु ज्या जुइ ।
स्वन्हु खुन्हु १२ गते, बुधबार बाथः प्याखँ अन्तर्गत कौला खिचा प्याखं क्यनि ।

अथेहेतुं १३ गते, बिहीबार युद्ध कलाय् विकटाक्षर राक्षस रकामसेन राजा यद्ध, शितज्वर रविष्मज्वर युद्ध, महादेवरकृष्ण युद्ध प्याखं क्यनिगु जूगु दुसाः १४ गते, शुक्रबार देवी प्याखँ दुने द्योला, कवं, ख्याः, भैरव, कुमारी, महालक्ष्मी प्याखँ क्यनि । कार्तिक १५ गते, शनिबार जल शयण दुने मधु(कैटव वध अले १६ गते, आइतबार बराह अवतार पिहाँ वया हिरण्याक्ष वध याइ ।
कात्ति प्याखं या मू प्याखं कथं १७ गते, सोमबार नृसिंह अवतार पिहाँवया हिरण्यकश्यपु वध याइसा १८ गते, मंगलबार वस्त्रहरण लिला व १९ गते, बुधबार दधि लिला दुने धौः ग्वप तःछ्याइगु प्याखं क्यना कात्ति प्याखं क्वचायेकिगु जूगु दु ।