दोहं जुजु

शंकरलाल मानन्धर
किपा च्वयेगु कला ख्यलय् नां जाःपिं मध्त्तये चन्द्रमान मास्के नं छम्ह लुमंकेबहःम्ह खः । मचाबलेनिसें वय्कःया आखः ब्वनेगु सिबें अप्वः थीथी वस्तुया किपा च्वयेगुली हे ई फुइगु ।
वय्कःया छेँ वास्याःद्यःया लागाय् । सुथय् तुच्चा यानाः चाःह्यू वनीबलय् अप्वः यानाः लैनचौरपाखें नारायणहिति लाकाः छेँय् जा नयेत थ्यंकः वइगु । थथे चाः ह्यू वनीबलय् लैनचौरया पूर्वकुंचाय् तःम्हागु सिमा क्वसं छम्ह जतारम्ह दोहँयात स्वयाः चुच्वंनीगु । प्वात्याव्यात्या ल्ह्वंम्ह स्वय् यइपुसे च्वंम्ह थ्व दोहंया किपा छपा च्वयेगु बिचाः यात ।
न्हिन्हिं घौ–बाघौ दोहँया किपा च्वयाः सिधयेकल ।
अबले झंगः–पंक्षि, छ्यंगूया ज्वलं अथेहे वस्तुत लहिनाः सोख याना चुच्वनीम्ह छम्ह लाठसाहेब मोहन शम्शेरयात लुमंकल । वय्कः महाराजगंज दरवारे च्वनादीगु । वय्कःयाथाय् वनाः दोहंया किपा चढे यात ।
किपाः स्वयाः मोहन शम्शेर खूब लय्ताल, ‘थ्व दोहँ दु ला ?’ धकाः सोधनी जुल ।
‘दु सरकार, थ्व दोहँ लैनचौरया सिमा क्वसं चछि द्यना च्वनीगु’ धकाः बिन्ति यात । छुं भतिचा बक्सिस बियाः कलाकार मास्केयात बिदा बिल ।
कन्हय् कुन्हु सुथय् गोठय् ज्या याइपिं निम्हय्सित कथि छपु छपु बियाः ‘थन दरवारे ख्याना हजि’ धकाः लैनचौरय् छ्वत ।
हुकुमकथं दोहँयात बल्ल बल्ल दरवारय् दुने गोठय् कुने हल । दोहँयात नकेत्वंके यानाः अर्दलीत छेँय् छेँय् वन ।
कन्हय् खुनु मोहन शमशेरं दोहँयात स्वयाः खूब खुसि जल । अले मुसुहुँ न्हिलाः हुकुम जुल, ‘यो साँढेलाई जङ्गी अड्डाको रोहबरमा कर्णेल खान्कि मुताबिक पालनपोषणा गर्नू । खान्कि अनुसार गोठ सँगै अर्को गोठ बनाइ राख्नु । आजदेखि यो साँढेलाई ‘साँढे महाराज’ भनी सम्बोधन गर्नु । यसको बासस्थानमा सफा सुघर गरी सेवा टहल गर्न तिमीहरु दुई जना भयो । अबदेखि यसै गर्नू ।’
जङ्गी अड्डापाखें कर्णेल खान्किकथं दोहँ महाराजया थाय्बाय् नं बांलाक सुचुकुचु यानाः कोठाय् मखमलया पर्दा तयाः नकेत्वंके यानाः स्याहार यानाः तयातल । सुसाःकुसाः याइपिसं दोहँ महाराजयात दर्जाकथं ‘हजूर साहेब’ धकाः सलाम यायेमाः । अथेहे सैनिक जवानतय्सं नं दोहँयात दर्जाकथं ‘स्यालुट’ यायेमाः ।
दरवारे पाहाँ वःपिं आपाःसित दोहँ महाराजया थाय् क्यने यंकीगु परम्परा धै थें हे जुल । थीथी ई स्वयाः अन हे गोठय् तयातःपिं लक्ष्मी सातय् नाप कृष्णया गोपिनीनाप वृन्दावनय् थें रसरंग यानाः तःदँतक्क दोहँ महाराजया ई न्ह्याना चुच्वन ।
न्ह्याबलें ई उत्ति ग्यनी मखु । गय् गय् दोहँया म्ह सुथां मलाना वल । नयेत्वने नं बांलाक्क कुतः मयात । डाक्टरपाखें माःगु उपचार यातं नं ज्यू सुथां मलाः । मोहन शमशेरया हजरय् दोहँया स्वास्थ्यबारे सुचं बिल ।
थः यम्ह दोहँया स्वास्थ्य अवस्था खंबलय् मोहन शमशेरया मन दिक्क जुल । सुसाः कुसाः यायेगुली बांलाक कुतः मयाः धकाः अर्दलीतय्त ब्वः बियाः सः थ्वय्कल । ‘थ्व दोहँ सित धकाः धाः वल कि छिपिं निम्हेसियां ज्यान नं ल्यनी मखु का’ धयाः फनक्क फहिलाः थःगु खोपी दुहाँ वन ।
सुसारेत तसकं ग्यात । छेँय् हे मवंसे सुसाः कुसाः याःसां नं दोहँ छवाःति लिपा सित । दोहँ सीगु खँ जाहेर मयासे मज्यू । सीगु खँ धाल कि थःपिनिगु ज्यान नं जोखिमय् लानाः गय् याये गय् याये जुयाः निम्हं सुसारेत मोहन शम्शेर थाय् बिन्ति यानाः झ्वाताहाँ दँ वन ।
सुसारेत खनेसाथ मोहन शमशेरं ‘साँढे महाराजलाई कस्तो छ ?’ धकाः न्यन ।
सुसारेतय्सं बिन्ति यानाः ‘महाराजले हिजोदेखि औषधी लगायत खानपान केही पनि गरिबक्सिएन, हजुर । आँखा पनि खोलि बक्सेन – हलचल केही छैन, सरकार माफ पाउँ ।’
‘साँढे म¥यो कि क्या हो ?’ धकाः लाठ साहेबं गोठय् स्वः वन । दोहँ ला सीगु हे तायेकल ।
‘महाराज त मरेकै रहेछ । मरेकोलाई गोठमा राखिछोड्नु हुँदैन । महाराजलाई दर्जा अनुसार बागमतीमा लगी अन्त्यष्टी गर्नु । तिमीहरु दुवै भोलिदेखि सँगैको गोठमा काम गर्नु’ धकाः वन ।
ग्याना चुच्वंपिं सुसारेतय्गु ज्यानया भय नं फाला वन ।